Ποιο είναι το μυστικό του χαμόγελου της Τζοκόντα;

Κοίταξέ την. Κοιτάξτε το χαμόγελό της. Είναι ένα χαμόγελο που μόλις υπαινίσσεται, με την πρώτη ματιά είναι σχεδόν ανεπαίσθητο, αλλά αν το κοιτάξετε πιο προσεκτικά, το στόμα της Gioconda φαίνεται να κινείται, το χαμόγελό της να διευρύνει, σαν να ήταν το βλέμμα σας πίσω. Αυτό το τρυφερό, αινιγματικό χαμόγελο, μοιάζει σχεδόν σαν να κρύβει ένα μυστήριο, θέλοντας να σου πει κάτι. Πώς είναι δυνατόν αυτό;

Αυτό που κοιτάτε είναι μια οπτική ψευδαίσθηση. Ο Leonardo πρόσθεσε ελαφριά στρώματα πέπλο στο πρόσωπο της Gioconda, απλά για να δημιουργήσει αυτό το αποτέλεσμα. Αλλά για ποιο σκοπό; Και πάνω από όλα ποια ήταν στην πραγματικότητα η γυναίκα που υποδύθηκε ο Leonardo; Πάντα πίστευαν ότι ήταν η Lisa Gherardini, μια νεαρή ευγενής από τη Φλωρεντία, που εντυπωσίασε τον Leonardo σε σημείο να τον ωθήσει να ζωγραφίσει όχι μία, αλλά δύο εκδοχές του πορτρέτου της. Πρόσφατα, ωστόσο, μια άλλη ταυτότητα έχει ληφθεί για την Gioconda: η Pacifica Brandani, μια courtigiana, νόθα κόρη ενός ευγενή, που έδωσε στον Giuliano dei Medici έναν γιο και πέθανε κατά τη διάρκεια του τοκετού.

Σύμφωνα με πληροφορίες ο Giuliano de’ Medici ανέθεσε τον πίνακα στον Leonardo ώστε να μπορέσει να δώσει ένα πορτρέτο της μητέρας του στον μικρό Ιππολίτο. Ο Λεονάρντο δεν είχε δει ποτέ τη γυναίκα, δεν ήξερε το πρόσωπό της, αλλά όπως ο Pacifica Brandani ήταν ένας νόθος γιος. Η μητέρα του Λεονάρντο άφησε το αγοράκι στα πέντε του χρόνια για να ζήσει με τον πατέρα του.

Αυτό θα μπορούσε να είναι το μυστήριο του χαμόγελου της Τζοκόντα: είναι το πορτρέτο μιας μητέρας που παρηγορεί τον γιο της και του χαμογελάει γλυκά. Αλλά αυτό το ήπιο, αινιγματικό χαμόγελο κρύβει ένα είδος μελαγχολίας, τη θλίψη εκείνων που ξέρουν ότι δεν μπορούν να σταθούν δίπλα στον αγαπημένο τους γιο. Είναι η αγάπη μιας μητέρας αυτό που προσπάθησε να εμφυσήσει ο Λεονάρντο στη ζωγραφική του, και ίσως είναι αυτή η αγάπη που έχει συναρπάσει τους άνδρες όλων των εποχών για αιώνες. Και τι συναισθήματα σου προκαλεί η Τζοκόντα; Ομολογώ, δεν μπορώ παρά να αισθάνομαι ένα πολύ δυνατό ξόρκι μόνο που την κοιτάζω.

G. M.